สวัสดีครับผู้อ่านทุกท่านที่เคารพครับ ตั้งแต่ต้นปีนี้ไปผมจะเริ่มเขียนบล็อกแล้ว เพราะช่วงนี้พอมีเวลาบ้างจึงอยากเป็นส่วนหนึ่งในการให้ความรู้กฎหมายแก่ผู้สนใจทุกท่านที่ชอบและแสวงหาความรู้ใส่ตัวตลอดเวลา  ในการดำรงชีวิตของมนุษย์นั้นยากลำบาก บางคนก็สบาย แตกต่างกันไปตามฐานะการงานและการเงิน การศึกษา แต่มีคนบางกลุ่มที่ยังชักหน้าไม่ถึงหลัง จำเป็นจะต้องหาหยิบยืม กู้หนี้ ยืมสินหรือนำทรัพย์สินที่มีอยู่ไปจำนำ จำนอง ฯลฯ เพื่อนำมาหมุนเวียนให้อยู่รอด ดังนั้น หากเราหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องเป็นหนี้ เราควรศึกษาให้ละเอียดเพื่อไม่ให้ตกเป็นเหยื่อหรือเสียรู้ในการทำนิติกรรมและสัญญาผมขอนำเสนอเรื่องเกี่ยวกับกฎหมายกู้ยืมนะครับ

   กฎหมายกู้ยืมนั้นเป็นกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 3 เอกเทศสัญญา ลักษณะ 9 หมวด 2 ว่าด้วยยืมใช้สิ้นเปลือง ก่อนอื่นเราต้องทำความเข้าใจความหมายก่อนนะครับว่า ยืมใช้สิ้นเปลืองคืออะไร ซึ่งกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 650 ได้ให้คำนิยามว่าดังนี้
  “อันว่ายืมใช้สิ้นเปลืองนั้น คือสัญญาซึ่งผู้ให้ยืมโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินชนิดใช้สิ้นเปลืองไปนั้นเป็นปริมาณมีกำหนดให้ไปแก่ผู้ยืม และผู้ยืมตกลงว่าจะคืนทรัพย์สินเป็นประเภท ชนิด และปริมาณเช่นเดียวกันให้แทนทรัพย์สินซึ่งให้ยืมนั้น

   สัญญานี้ย่อมบริบูรณ์ต่อเมื่อส่งมอบทรัพย์สินที่ยืม”
   หากเราพิจารณาจากตัวบทกฎหมายดังกล่าวจะเห็นได้ชัดเจนนะครับว่า ยืมใช้สิ้นเปลืองคือ สัญญาชนิดหนึ่งซึ่งต้องมีผู้ให้ยืม ผู้ยืม และทรัพย์สินที่ยืมโดยการโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินที่ได้ยืมต้องเป็นทรัพย์สินประเภทที่ใช้สินเปลืองไป โดยกำหนดเป็นปริมาณ จำนวน ชนิด ทั้งนี้ ผู้ยืมตกลงจะคืนทรัพย์สินประเภทเดียวกันหรือชนิดเดียวกันแก่ผู้ให้ยืม และต้องมีการส่งมอบ ทรัพย์สินที่ยืม สัญญาจึงจะบริบูรณ์ ตัวอย่าง นาย ก ทำสัญญาตกลงให้นาย ข ยืมเงิน จำนวน 2,000 บาท โดยนาย ข ตกลงว่าจะคืนเงินจำนวน 2,000 บาท คืนแก่นาย ก แทนจำนวนเงินที่ได้ยืมใช้ไปนั้น และนาย ก ได้ส่งมอบเงินจำนวน 2,000 บาทแก่นาย ข เป็นต้น

  ตัวอย่างที่ไม่ใช่ยืมใช้สิ้นเปลือง เช่น นาย ก ให้นาย ข ยืมรถมอเตอร์ไซต์ เป็นต้น ดังนี้ไม่เป็นยืมใช้สิ้นเปลืองแต่เป็นสัญญายืมใช้คงรูปซึ่งจะได้กล่าวในบทความต่อไป
 
  เมื่อเราเข้าใจความหมายเบื้องต้นของการยืมใช้สิ้นเปลืองแล้ว ในการกู้ยืมเงินก็เป็นสัญญาในลักษณะของการยืมใช้สิ้นเปลืองโดยลักษณะของสัญญามีหลักต้องทำความเข้าใจดังนี้นะครับ
1.เป็นสัญญาลักษณะต่างตอบแทน โดยทั้งผู้ยืมและผู้ให้ยืมต่างมีหน้าที่ต่อกันโดย ผู้ให้ยืมมีหน้าที่ส่งมอบทรัพย์สินที่ให้ยืมและผู้ยืมก็มีหน้าที่จำต้องส่งมอบทรัพย์สินที่(ได้)ให้ยืมคืนแก่ผู้ให้ยืม
2.มีลักษณะเป็นสัญญาที่ต้องโอนกรรมสิทธิ์แห่งทรัพย์สินให้แก่อีกฝ่าย
3.วัตถุแห่งทรัพย์สินต้องเป็นทรัพย์ที่ยืมใช้สิ้นเปลืองไป เช่น เงิน ข้าวสาร โดยส่วนมากเป็นสังหาริมทรัพย์ที่กำหนดเป็นจำนวน ปริมาณ ชนิด ได้
4.สัญญาจะบริบูรณ์เมื่อส่งมอบทรัพย์สินที่ให้ยืม ตราบใดที่ยังมิได้ส่งมอบตราบนั้นสัญญาจะยังบริบูรณ์ไม่ได้

หน้าที่และความรับผิดของผู้ยืมมีดังนี้
1.หน้าที่ในการเสียค่าใช้จ่าย(ค่าฤชาธรรมเนียม) ทั้งการทำสัญญา การส่งมอบ และการส่งคืนทรัพย์สินที่ยืม ย่อมตกแก่ผู้ยืมเป็นผู้เสียค่าใช้จ่ายดังกล่าวตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 651
2.หน้าที่ในการคืนทรัพย์สินที่ยืมดังได้กล่าวแล้ว

กรณีไม่ได้กำหนดระยะเวลาในการส่งคืนทรัพย์สินที่ยืม
ในกรณีที่สัญญาไม่มีหรือไม่ได้กำหนดระยะเวลาให้คืนทรัพย์สินซึ่งยืมไปนั้น เป็นสิทธิของผู้ให้ยืมจะบอกกล่าวแก่ผู้ยืมให้คืนทรัพย์สินภายในเวลาอันควรซึ่งกำหนดไว้ในคำบอกกล่าวได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 652 เช่น นาย ก ให้นาย ข ยืมเงินจำนวน 2,000 บาท โดยในสัญญามิได้กำหนดไว้ว่านาย ข ต้องคืนเงินแก่นาย ก เวลาใด ดังนี้ นาย ก มีสิทธิที่จะบอกกล่าวให้นาย ข ชำระเงินจำนวน 2,000 บาทแก่นาย ก โดยกำหนดระเวลาอันสมควรก็ได้หรือจะฟ้องคดีเลยก็ได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 203 แต่หากในสัญญากำหนดระยะเวลาชำระเงินที่ยืมไว้ นาย ก ไม่จำต้องบอกกล่าวและนาย ข มีหน้าที่ต้องส่งคืนเงินที่ยืมเมื่อครบกำหนดระยะเวลาตามสัญญา

คำพิพากษาศาลฎีกา2103/2535วินิจฉัยไว้ว่า “สัญญากู้ไม่ได้กำหนดเวลาชำระต้นเงินคืนไว้ ผู้ให้กู้ย่อมจะเรียกให้ผู้กู้ชำระเงินได้โดยพลันตามมาตรา 203 และมีอำนาจฟ้องให้ผู้กู้ชำระหนี้โดยไม่จำต้องบอกกล่าวตามมาตรา 652 ก่อนก็ได้”

หลักฐานแห่งการกู้ยืมเงิน
   มาตรา 653แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ได้วางหลักไว้ว่า “การกู้ยืมเงินกว่าสองพันบาทขึ้นไปนั้น ถ้ามิได้มีหลักฐานแห่งการกู้ยืมเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อผู้ยืมเป็นสำคัญ จะฟ้องร้องบังคับคดีหาได้ไม่
  ในการกู้ยืมเงินมีหลักฐานเป็นหนังสือนั้น ท่านว่าจะนำสืบการใช้เงินได้ต่อเมื่อมีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อผู้ให้ยืมมาแสดง(ต่อศาล) หรือเอกสารอันเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมนั้นได้เวนคืนแล้ว หรือได้แทงเพิกถอนลงในเอกสารนั้นแล้ว”

จากหลักกฎหมายดังกล่าวผมสรุปได้ดังนี้ครับ
   1.ต้องมีหลักฐานแห่งการกู้ยืมเป็นหนังสือ โดยไม่จำเป็นจะต้องเป็นสัญญาในลักษณะของสัญญาเสมอไป อาจเป็นการรับสภาพหนี้ในรูปแบบอื่นหรือจดหมายหรือทำนองอื่นใดอันมีความหมายแสดงให้เห็นว่ามีการกู้ยืมเงินกัน ตกลงจะชำระคืน และได้ส่งมอบทรัพย์สินที่ยืม และลงลายมือชื่อผู้กู้ยืม เช่น บันทึกการเปรียบเทียบของอำเภอมีข้อความว่า จำเลยรับว่าได้ยืมเงินโจทก์ไป 800 บาท แต่ใช้แล้ว จำเลยลงชื่อในบันทึกนั้น ดังนี้ บันทึกดังกล่าวเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมเงิน (คำพิพากษาฎีกา 1567/2499)รายงานประจำวันเกี่ยวกับคดีที่เปรียบเทียบปรับจำเลยมีข้อความตอนหนึ่งว่า จำเลยขอยืมเงินของโจทก์และสัญญาว่าจะชดใช้เงินคืน จำเลยลงลายมือชื่อในรายงานดังกล่าวด้วยถือว่าเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมเงิน(คำพิพากษาฎีกา 3003/2538)แม้ลงลายมือชื่อด้านหลังหรือลงในช่องสัญญาค้ำประกันก็สามารถเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมได้

   2.ในสัญญาหรือหลักฐานแห่งการกู้ยืมต้องมีสาระสำคัญที่ขาดไม่ได้คือ การบรรยายอันแสดงให้เห็นหรือเข้าใจว่า ผู้กู้ยืมได้รับเงินจำนวนที่กู้และจะส่งมอบเงินคืน และระบุจำนวนเงินที่ยืมด้วยอาจเป็นตัวเลขหรือตัวหนังสือหรือทั้งสองก็ได้ ดังนี้แม้ในสัญญาไม่มีข้อความว่ากู้ยืม ก็ถือเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืม ฟ้องร้องบังคับคดีได้ทันที

คำพิพากษาฎีกา 306/2506จำเลยลงชื่อในใบรับเงิน 2 ฉบับ ซึ่งมีข้อความเพียงว่า “รับเงิน 6,000 บาท และรับเงิน 3,000 บาท ” โดยไม่มีข้อความว่าผู้รับเงินจะใช้เงินคืน ไม่เป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืม

คำพิพากษาฎีกา807/2529เอกสารอันเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมไม่จำเป็นต้องระบุชัดแจ้งว่าเป็นหนี้เงินกู้ แต่ต้องมีข้อความแสดงให้เห็นว่าจำเลยมีหนี้สินอันจะพึงต้องชำระแก่โจทก์

คำพิพากษาฎีกา 1504/2531เอกสารที่จำเลยทำให้โจทก์มีข้อความว่า จำเลยจะนำเงิน 50,000 บาท มาใช้ให้แก่โจทก์ภายในเดือนพฤษภาคม 2526 แสดงว่าจำเลยเป็นหนี้โจทก์ตามที่ระบุไว้ ใช้เป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมได้

คำพิพากษาฎีกา 2982/2535โจทก์มีหนังสือรับสภาพหนี้มีข้อความว่าจำเลยเป็นหนี้โจทก์จำนวน 190,000 บาท จำเลยรับว่าจะชดใช้ให้ และลงชื่อจำเลย หนังสือรับสภาพหนี้ดังกล่าวเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมแล้ว

คำพิพากษาฎีกา 3262/2535จำเลยทั้งสองกู้ยืมเงินโจทก์ไป การที่สัญญาตอนต้นมีข้อความระบุว่าจำเลยที่ 2 เป็นผู้กู้ แต่จำเลยที่สองลงชื่อในช่องพยาน ส่วนจำเลยที่ 1 ตอนต้นของสัญญาไม่ได้ระบุว่าจำเลยที่ 1 เป็นผู้กู้ แต่จำเลยที่ 1 ลงชื่อในช่องผู้กู้ เอกสารดังกล่าวเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมตามมาตรา 653 แล้ว จำเลยทั้งสองจึงต้องรับผิดต่อโจทก์

คำพิพากษาฎีกา 1776/2541คำว่า หลักฐานเป็นหนังสือตามมาตรา 653 มิได้เคร่งครัดถึงกับว่าจะต้องมีคำว่ากู้ยืมในหนังสือนั้น เมื่อเอกสารมีข้อความว่า จำเลยเป็นหนี้กู้ยืมเงินโจทก์จำนวน 116,000 บาท มีลายมือชื่อจำเลยลงไว้แม้มิได้อยู่ในช่องผู้กู้ โจทก์ก็นำสืบพยานบุคคลถึงเหตุที่จำเลยกู้ยืมได้

คำพิพากษาฎีกา 2405/2520จำเลยยืมเงินโจทก์ไป 29,700 บาทแล้วออกเช็คสั่งจ่ายจำนวนดังกล่าวให้แก่โจทก์ เมื่อโจทก์นำเช็คไปเรียกเก็บเงินธนาคารปฏิเสธการใช้เงิน โจทก์ได้ทวงถามให้จำเลยชำระหนี้ จำเลยเขียนจดหมายถึงโจทก์ขอความเห็นใจเพื่อมิให้โจทก์นำเช็คไปแจ้งความดำเนินคดีอาญาและรับรองว่าจะชำระเงินที่ยืมไปจนครบ ดังนี้ ข้อความในเอกสารคือเช็คและจดหมายประกอบกันแล้วถือได้ว่ามีหลักฐานแห่งการกู้ยืมเป็นหนังสือ

คำพิพากษาฎีกา 5235/2542การกู้ยืมโจทก์มีหลักฐานเป็นข้อความเขียนไว้ด้านหลังของต้นขั้วเช็คเพียงว่าได้รับเรียบร้อยแล้วและลงลายมือชื่อจำเลย ส่วนด้านหน้าระบุชื่อจำเลยที่ 1 และจำนวนเงิน 600,000 บาท ข้อความทั้งสองด้านฟังประกอบกันได้ว่าได้รับเช็ค 600,000 บาทไปเรียบร้อยแล้ว แต่ไม่อาจฟังขยายความออกไปได้ว่าเป็นการรับเช็คที่กู้ยืมเงินหรือรับเงินที่กู้ยืม ถือว่าไม่มีหลักฐานการกู้ยืมเป็นหนังสือ

   3.ต้องลงลายมือผู้กู้เป็นสำคัญ โดยมีเฉพาะลายมือชื่อผู้กู้เท่านั้น มาตรา 653 มิได้กำหนดให้ลงทั้งสองฝ่าย ดังนั้น สัญญากู้แม้ลงเฉพาะลายมือชื่อผู้กู้ จะเป็นชื่อจริงหรือชื่อเล่นก็แล้วแต่ ก็เป็นการลงลายมือชื่อตามมาตรา 653 แล้ว และในการที่ลงลายมือชื่อผู้ให้ยืมนั้น นอกจากผู้ให้ยืมจะลงลายมือชื่อเองแล้วอาจจะให้ตัวแทนลงลายมือชื่อก็ได้ (คำพิพากษาฎีกา 2207/2535) แต่ตัวแทนต้องมีหนังมอบอำนาจหรือหนังสือมอบฉันทะมีอำนาจให้ลงลายมือแทนได้ เพื่อเป็นหลักฐานแห่งการเป็นตัวแทนตามมาตรา 798 ด้วยมีคำพิพากษาหนึ่งที่หน้าสนใจว่า นามบัตรใช้เป็นหลักฐานการตั้งตัวแทนได้ คำพิพากษาฎีกา 2740/2535

   4.สัญญากู้อาจทำขณะกู้ยืมกันหรือ อาจทำในภายหลังก็ได้ ไม่จำเป็นต้องมีขณะทำสัญญากู้ อาจมีขึ้น
ภายหลังได้ แต่ทั้งนี้ต้องก่อนฟ้องคดี ( คำพิพากษาฎีกา 3464/2528 , 1286/2535 )

   5.หากไม่มีหลักฐานแห่งการกู้ยืมเงินเป็นหนังสือลงลายมือชื่อผู้กู้เป็นสำคัญ จะฟ้องร้องบังคับคดีไม่ได้
ซึ่งหากมีการแก้ไขจำนวนเงินที่กู้ยืมกัน แม้จะลงลายมือชื่อเพียงครั้งเดียวสัญญากู้ก็เป็นหลักฐานแห่งการกู้ฟ้องได้ หรือกรณีมีการกู้ยืมครั้งแรกจำนวน 2,000 บาท ต่อมาผู้ให้กู้แก้ใขจำนวนเงินเป็น 4,000 บาทโดยผู้กู้ไม่ได้ลงลายมือชื่อกำกับไว้โดยผู้กู้ยินยอมดังนี้ ศาลฎีกาวินิจฉัยว่าในการแก้ไขนั้นไม่มีหลักฐานเป็นหนังสือ ฟ้องร้องบังคับคดีไม่ได้ผู้กู้รับผิดเพียงจำนวน 2,000 บาทเท่านั้น หากผู้กู้ไม่ยินยอมละจะเป็นอย่างไร ซึ่งหากผู้กู้ไม่ยินยอมให้แก้ไข สัญญากู้ดังกล่าวตกเป็นเอกสารปลอมทันที ซึ่งอาจไม่ได้ทั้งเงินที่ให้กู้แล้วยังอาจมีคดีอาญาฐานปลอมและใช้เอกสารติดมาอีกกระทงหนึ่ง ฉะนั้น ผู้ให้กู้ทั้งหลายไม่ควรหน้าเลือดเห็นแก่ได้โดยเด็ดขาดนะครับ

   6.กรณีที่สัญญากู้ไม่ได้ระบุ หรือ กรอกจำนวนเงิน ตำเลขที่กู้ยืมกันไว้ แบ่งเป็น 3 กรณี
    6.1 ผู้ให้กู้กรอกจำนวนเงินสูงกว่าที่กู้จริง เช่น ผู้กู้ลงลายมือชื่อในแบบพิมพ์สัญญากู้ซึ่งไม่มีการกรอกข้อความและจำนวนเงิน เมื่อผู้ให้กู้ฟ้องจึงกรอกตัวเลขสูงกว่าความเป็นจริงดังนี้ ศาลฎีกาได้วินิจฉัยว่า สัญญากู้ฉบับที่นำมาฟ้องดังกล่าวเป็นเอกสารปลอม พิพากษายกฟ้องโดยผู้กู้ไม่ต้องรับผิด(อ้างคำพิพากษาฎีกา 5189/2540 , 2970/2537 , 2742/2535 , 2163/2533 )

    6.2 ผู้ให้กู้กรอกจำนวนเงินตามที่กู้จริง เช่น ทำสัญญากู้โดยผู้กู้ลงชื่อไว้ในแบบพิมพ์สัญญากู้โดยไม่ได้กรอกข้อความ ผู้กู้ไม่ชำระหนี้ ผู้ให้กู้จึงกรอกข้อความและจำนวนเงินตามความเป็นจริงที่ตกลงกัน ดังนี้ สัญญากู้ดังกล่าวใช้บังคับได้(คำพิพากษาฎีกา7428/2543)

   6.3กรณีกู้กันครั้งเดียว แต่ผู้กู้ลงชื่อไว้สัญญา 2 ฉบับ เช่น นาย ก กู้เงินนาย ข 7,000 บาท แต่ทำสัญญากู้ให้กับนาย ข ไว้ 2 ฉบับ โดยฉบับแรกระบุจำนวนเงินกู้ 7,000 บาท และฉบับที่สอง 14,000 บาท โดยมีนาย ค ค้ำประกันการกู้ยืมตามสัญญาฉบับที่สอง โดยตกลงกันว่าถ้าไม่ชำระหนี้ให้นาย ข นำสัญญากู้ฉบับที่สองมาฟ้อง เมื่อนาย ก ไม่ชำระหนี้ นาย ข จึงนำสัญญากู้ฉบับที่สองมาฟ้อง ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า เห็นได้ว่าประโยชน์ที่ผู้ให้กู้(นาย ข)ได้รับมากเกินสมควร เป็นการที่มีวัตถุประสงค์ต้องห้ามชัดแจ้งโดยกฎหมายเป็นโมฆะ จำเลยที่ 1(นาย ก) ผู้กู้คงต้องรับผิดเฉพาะเงิน 7,000 บาท ส่วนจำเลยที่ 2 (นาย ค)ผู้ค้ำประกันเงินกู้ 14,000 บาท มิได้ค้ำประกันเงินกู้ 7,000 บาท จึงหาต้องรับผิดด้วยไม่ (อ้างคำพิพากษีกา 730/2508)

การนำสืบตามสัญญากู้
   ในการกู้ยืมเงินมีหลักฐานเป็นหนังสือนั้น ท่านว่าจะนำสืบการใช้เงินได้ต่อเมื่อมีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างหนึ่งอย่างใดลงลายมือชื่อผู้ให้ยืมมาแสดงหรือเอกสารอันเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมได้เวนคืนแล้วหรือได้แทงเพิกถอนลงในเอกสารนั้นแล้วมาตรา 653 วรรคสอง
   1.ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ
   2.บังคับเฉพาะนำสืบการใช้เงิน
หากเป็นการชำระด้วยอย่างอื่นที่ไม่ใช่เงินไม่อยู่ในบังคับมาตรา 653 วรรคสอง

คำพิพากษาฎีกา 582/2524จำเลยนำสืบได้ว่าเอาที่ดินใช้หนี้เงินกู้ให้แก่โจทก์ได้ แม้ไม่มีหลักฐานตามมาตรา 653 วรรคสอง

คำพิพากษาฎีกา 1452/2511การที่เจ้าหนี้ยอมรับชำระหนี้โดยวิธีที่ลูกหนี้มอบฉันทะให้บุตรเจ้าหนี้ไปรับเงินบำนาญพิเศษที่ลูกหนี้มีสิทธิได้รับ แล้วนำมาหักใช้หนี้เงินกู้แทนการชำระหนี้ที่ได้ตกลงกันไว้ เป็นการชำระหนี้ด้วยของอื่น

คำพิพากษาฎีกา 182/2518การออกเช็คใช้หนี้เงินกู้เป็นการชำระหนี้ด้วยของอื่น

คำพิพากษาฎีกา 2965/2531จำเลยชำระหนี้เงินกู้ด้วยการโอนเงินทางโทรเลขเข้าบัญชีของโจทก์ เป็นการชำระหนี้อย่างอื่น ไม่อยู่ในบังคับมาตรา 653 วรรคสอง

คำพิพากษาฎีกา 5689/2537 จำเลยชำระหนี้เงินกู้โดยมอบสมุดเงินฝากพร้อมทั้งมอบฉันทะให้โจทก์ถอนเงินจากบัญชีไปชำระหนี้โจทก์เป็นรายเดือน เป็นการชำระหนี้อย่างอื่นซึ่งโจทก์ในฐานะเจ้าหนี้ได้ยอมรับแล้วตามมาตรา 321
การนำสืบการชำระดอกเบี้ย ไม่จำเป็นต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ   การนำสืบการใช้เงินที่ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อผู้ให้กู้มาแสดงนั้น หมายถึง การนำสืบการชำระเงินต้นเท่านั้น ไม่รวมถึงการชำระดอกเบี้ย(คำพิพากษาฎีกา 1332/2531 , 936/2504)

การเวนคืนเอกสารอันเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืมตามมาตรา 653 วรรคสอง
คำพิพากษาฎีกา 2657/2534 หนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส.3) ที่จำเลยมอบให้โจทก์ไว้เป็นหลักประกันการกู้ยืม ไม่ใช่หลักฐานแห่งการกู้ยืมเพราะไม่ใช่เอกสารที่แสดงในตัวเองว่ามีการกู้ยืมเงิน การที่โจทก์คืน น.ส.3 ดังกล่าวให้จำเลย ไม่ใช่การเวนคืนหลักฐานการกู้   การมอบโฉนดหรือ น.ส.3 ให้ผู้ให้กู้ยึดถือไว้ดังกล่าว แม้จะเขียนไว้ในสัญญากู้ว่า เพื่อเป็นหลักฐานการกู้ยืมเงินขอมอบโฉนดหรือ น.ส.3 ให้ผู้ให้กู้ไว้เป็นประกัน ก็ไม่ถือว่าโฉนดหรือ น.ส.3 ดังกล่าวเป็นหลักฐานการกู้ยืมตามมาตรา 653 วรรคสอง

การแทงเพิกถอนลงในเอกสารอันเป็นหลักฐานแห่งการกู้ยืม
   การแทงเพิกถอนตามมาตรา 653 วรรคสองหมายถึงการทำลงในเอกสารอันเป็นหลักฐานการกู้ยืม เช่น การขีดฆ่าสัญญากู้ แก้ไขจำนวนเงินกู้ให้ลดลง เขียนข้อความลงไปว่าเพิกถอน การแทงเพิกถอนนี้อาจทำเองโดยเจ้าหนี้หรือบุคคลอื่นที่ได้รับมอบหมายก็ได้ (คำพิพากษาฎีกา 1254/2505)

อัตราดอกเบี้ยสำหรับการกู้ยืมเงิน
สำหรับอัตราดอกเบี้ยในการกู้ยืมเงินตามกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 7 ได้บัญญัติไว้ว่า “ถ้าจะเสียดอกเบี้ยแก่กันและมิได้กำหนดอัตราดอกเบี้ยไว้โดยนิติกรรมและสัญญาหรือโดยบทบัญญัติของกฎหมายอันชัดแจ้ง ให้ใช้อัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปี”
 
   มาตรา 224“หนี้เงินนั้นท่านให้คิดดอกเบี้ยในระหว่างเวลาผิดนัดร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปี ถ้าเจ้าหนี้อาจเรียกดอกเบี้ยได้สูงกว่านั้น โดยอาศัยเหตุอย่างอื่นโดยชอบด้วยกฎหมาย ก็ให้ส่งดอกเบี้ยต่อไปตามนั้น
ท่านห้ามมิให้คิดดอกเบี้ยซ้อนดอกเบี้ยในระหว่างผิดนัด
   การพิสูจน์ค่าเสียหายอย่างอื่นนอกจากนั้น ท่านอนุญาตให้พิสูจน์ได้ ”

  มาตรา 654“ท่านห้ามมิให้คิดดอกเบี้ยเกินร้อยละสิบห้าต่อปี ถ้าในสัญญากำหนดดอกเบี้ยเกินกว่านั้น ก็ให้ลดลงมาเป็นร้อยละสิบห้าต่อปี”

  มาตรา 655“ท่านห้ามมิให้คิดดอกเบี้ยในดอกเบี้ยที่ค้างชำระ แต่ทว่าเมื่อดอกเบี้ยค้างชำระไม่น้อยกว่าปีหนึ่ง คู่สัญญากู้ยืมจะตกลงกันให้เอาดอกเบี้ยนั้นทบเข้ากับต้นเงินแล้วให้คิดดอกเบี้ยในจำนวนเงินที่ทบเข้ากันนั้นก็ได้ แต่การตกลงเช่นนั้นต้องทำเป็นหนังสือ”
  
   ส่วนประเพณีการค้าขายที่คำนวณดอกทบต้นในบัญชีเดินสะพัดก็ดี ในการค้าขายทำนองอื่นเช่นว่านี้ก็ดี หาอยู่ในบังคับแห่งบทบัญญัติซึ่งกล่าวมาในวรรคก่อนนั้นไม่”
 
   จากบทมาตรากฎหมายข้างต้นนะครับพอสรุปได้ว่า ในการทำสัญญากู้ยืมเงินนะครับ กฎหมายกำหนดไว้ให้คิดดอกเบี้ยได้ในอัตราร้อยละไม่เกินสิบห้าต่อปี ถ้าหากกำหนดดอกเบี้ยเกินกว่านั้น กฎหมายให้ลดลงมาเหลือร้อยละสิบห้าต่อปี และในกรณีที่ไม่ได้กำหนดอัตราดอกเบี้ยไว้กฎหมายให้คิดได้ในอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปี

  ในกรณีผิดสัญญาเจ้าหนี้มีสิทธิคิดดอกเบี้ยระหว่างผิดนัดได้ แยกเป็นสองกรณีคือ หากสัญญามิได้กำหนดเบี้ยระหว่างผิดนัดไว้ ถ้าลูกหนี้ผู้กู้ยืมผิดนัดหรือผิดสัญญา กฎหมายกำหนดให้คิดดอกเบี้ยระหว่างเวลาผิดนัดได้ไม่เกินร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปี หรือกรณีที่สองในสัญญากำหนดเบี้ยระหว่างผิดนัดไว้เกินร้อยละเจ็ดครึ่งก็สามารถทำได้แต่ไม่เกินร้อยละสิบห้าดังกล่าวแล้ว แต่ห้ามคิดดอกเบี้ยซ้อนดอกเบี้ยในระหว่างเวลาที่ผิดนัดหรือคิดดอกเบี้ยซ้อนดอกเบี้ยในระหว่างเวลาที่ค้างชำระกันอยู่แต่หากดอกเบี้ยดังกล่าวน้อยกว่าหนึ่งปีคู่สัญญาจะตกลงกันให้นำดอกเบี้ยทบเข้ากับเงินต้นแล้วคิดดอกเบี้ยจากเงินจำนวนที่ทบเข้ากันก็สามารถทำได้โดยความยินยอมของคู่สัญญาทั้งสองฝ่าย

สัญญากู้ยืมเงินแต่ตกลงใช้หนี้เป็นทรัพย์สินอย่างอื่นแทนจำนวนเงินที่กู้ยืม
หลักกฎหมายที่เกี่ยวข้องคือประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
   มาตรา 656“ถ้าทำสัญญากู้ยืมเงินกัน และผู้กู้ยืมยอมรับเอาสิ่งของหรือทรัพย์สินอย่างอื่นแทนจำนวนเงินนั้นไซร้ ท่านให้คิดเป็นหนี้เงินค้างชำระโดยจำนวนเท่ากับราคาท้องตลาดแห่งสิ่งของหรือทรัพย์สินนั้นในเวลาและ ณ สถานที่ส่งมอบ
   ถ้าทำสัญญากู้ยืมเงินกัน และผู้ให้กู้ยืมยอมรับเอาสิ่งของหรือทรัพย์สินอย่างอื่นเป็นการชำระหนี้แทนเงินที่กู้ยืมไซร้ หนี้อันระงับไปเพราะการชำระเช่นนั้น ท่านให้คิดเป็นจำนวนเท่ากับราคาท้องตลาดแห่งสิ่งของหรือทรัพย์สินนั้นในเวลาและ ณ สถานที่ส่งมอบ
   ความตกลงกันอย่างใด ๆ ขัดกับข้อความดังกล่าวมานี้ ท่านว่าเป็นโมฆะ”

กำหนดอายุความฟ้องร้องในคดีกู้ยืม
  กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 193/30 “อายุความนั้น ถ้าประมวลกฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่นมิได้บัญญัติไว้โดยเฉพาะ ให้มีกำหนดสิบปี”

   ในเรื่องของอายุความในเรื่องยืมใช้สิ้นเปลืองนั้น กฎหมายลักษณะนี้มิได้บัญญัติเรื่องอายุความไว้โดยเฉพาะดังนั้นจึงใช้มาตรา 193/30 บังคับโดยกำหนดอายุความไว้คือ 10 ปี ยกตัวอย่างเช่น นาย ก ทำสัญญากู้ยืมเงินจากนาย ข ลงวันที่ทำสัญญาคือ 1 มกราคม 54 โดยกำหนดชำระคืนในวันที่ 31 มกราคม 54 หากครบกำหนดตามสัญญาแล้วนาย ก ผิดนัดไม่มีเงินมาชำระแก่นาย ข ดังนี้ นาย ข สามารถฟ้องร้องบังคับคดีเอาเงินจำนวนที่กู้ยืมคืนได้ภายในกำหนดระยะเวลา 10 ปี หลังจากครบกำหนดชำระตามสัญญา คือ นับแต่วันที่ 31 มกราคม 54 เป็นต้นไปเป็นระยะเวลาสิบปีหากพ้นกำหนดดังกล่าวนาย ข ไม่สามารถฟ้องได้เพราะคดีขาดอายุความยกเว้นว่า นาย ข จะชำระเงินต้นหรือดอกเบี้ยบางส่วนหรือทำหนังสือรับสภาพหนี้ไว้ เป็นต้น


ตัวอย่างสัญญากู้ยืมเงิน

สัญญากู้ยืมเงิน(ตัวอย่าง)

ทำที่........................................

...............................................

วันที่ 1 มกราคม 2554(วันที่ทำสัญญา)

    สัญญาฉบับนี้เรียกว่าสัญญากู้ยืมเงิน โดยข้าพเจ้านายมารวย ชอบให้กู้ อายุ 40 ปี อยู่บ้านเลขที่ 1/1 แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรุงเทพมหานคร ซึ่งต่อไปในสัญญานี้เรียกว่า “ผู้ให้กู้” ฝ่ายหนึ่ง
กับนายชอบกู้ ไม่ยอมจ่าย อายุ 25 ปี ถือบัตรประจำตัวประชาชนเลขที่ 1 2224 00019 459 (จำเป็นต้องเขียนไว้ในสัญญานะครับเพราะเวลาฟ้องร้องมีประโยชน์ในการติดตามหาตัวลูกหนี้ เช่น ย้ายภูมิลำเนาหรือเปลี่ยนชื่อตัว ชื่อสกุลเป็นต้น) อยู่บ้านเลขที่ 2/2 แขวงทุ่งมหาเมฆ เขตสาทร กรุงเทพมหานคร ฝ่ายหนึ่งซึ่งต่อไปในสัญญานี้เรียกว่า “ผู้กู้” ทั้งสองฝ่ายตกลงทำสัญญากู้ยืมเงินกันมีข้อความตามจะกล่าวต่อไปนี้
  ข้อ 1.ผู้กู้ได้ตกลงกู้ยืมเงินจากผู้ให้กู้จำนวน 100,000 บาท(หนึ่งแสนบาทถ้วน) โดยผู้กู้ได้รับเงินจำนวนดังกล่าวครบถ้วนแล้วในวันทำสัญญาฉบับนี้และตกลงจะชำระเงินต้นพร้อมดอกเบี้ยคืนกับผู้ให้กู้ภายในวันที่ 31 มกราคม 2555
   ข้อ 2.ผู้กู้ตกลงจะชำระดอกเบี้ยแก่ผู้ให้กู้ในอัตราร้อยละ 15 ต่อปีของเงินจำนวน 100,000 บาทและตกลงจะชำระดอกเบี้ยแก่ผู้ให้กู้ภายในวันที่ 1 ของทุกๆเดือนจนกว่าผู้กู้จะชำระหนี้เงินต้นครบตามที่กำหนดในสัญญานี้
   ข้อ 3.ค่าฤชาธรรมเนียมในการทำสัญญา ค่าส่งมอบคืนทรัพย์สินที่กู้ยืมก็ดี ตลอดจนค่าใช้จ่ายในการบอกกล่าวทวงถามก็ดีและค่าเสียหายจาการผิดนัด ตกเป็นของผู้กู้ชำระทั้งหมดแต่ผู้เดียว
  ข้อ 4.หากผู้กู้ผิดสัญญาตามข้อ 1. และข้อ 2. ผู้กู้ยินยอมชำระดอกเบี้ยระหว่างผิดนัดหรือเบี้ยปรับในอัตราร้อยละ 15 ต่อปีของจำนวนเงินต้นและดอกเบี้ยที่ค้างชำระแก่ผู้ให้กู้ จนกว่าผู้กู้จะชำระเสร็จแก่ผู้ให้กู้ และ/หรือยินยอมให้ผู้ให้กู้ฟ้องร้องผู้กู้ต่อศาลเพื่อบังคับคดี และยินยอมชดใช้ค่าใช้จ่ายที่เสียไปในการติดตาม ทวงถามการฟ้องร้องดำเนินคดี บังคับคดีตลอดจนค่าใช้จ่ายอื่นๆ อันเกิดจากการผิดสัญญานี้ได้อีกด้วย
  ข้อ 5.หากผู้กู้ ประสงค์จะชำระหนี้ด้วยทรัพย์สินอย่างอื่นนอกเหนือจากทรัพย์ที่เป็นตัวเงินทรัพย์สินนั้น ต้องเป็นทรัพย์สินที่มีราคาเท่ากับท้องตลาดในเวลา ณ วันที่ส่งมอบนั้นและมีทุนทรัพย์เท่ากับจำนวนเงินต้นพร้อมดอกเบี้ยที่ค้างชำระแก่ผู้ให้กู้ โดยความยินยอมของผู้ให้กู้
   ผู้ให้กู้ขอสงวนสิทธิในการให้ยินยอมหรือไม่ให้ความยินยอมตามข้อ 5 วรรคแรกข้างต้นก็ได้
 ข้อ 6.หากคู่สัญญาฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดผิดสัญญา ยินยอมให้อีกฝ่ายหนึ่งฟ้องร้องบังคับคดีและยอมชดใช้ค่าใช้จ่ายต่างๆ จากการฟ้องร้องและการบังคับคดีได้ด้วย
   สัญญาฉบับนี้ทำขึ้นสองฉบับ คู่สัญญาทั้งสองฝ่ายได้อ่านข้อความข้างต้นจนเข้าใจรายละเอียด ข้อตกลงตรงตามเจตนาของคู่สัญญาทั้งสองฝ่ายดีแล้ว เพื่อเป็นหลักฐานจึงลงลายมือชื่อไว้ต่อหน้าพยานเป็นสำคัญ

ลงชื่อ  มารวย   ผู้ให้กู้ 

(นายมารวย  ชอบให้กู้) 

ลงชื่อ  ชอบกู้       ผู้กู้

      ( นายชอบกู้   ไม่ยอมจ่าย)

  ลงชื่อ      ชอบ    พยาน

(นายชอบ ชอบหาเรื่อง) 

ลงชื่อ มาดี   พยาน/ผู้เขียน/พิมพ์

 (นายมาดี     ชอบหาเรื่อง)

หมายเหตุ ในการลงลายมือชื่อนั้นหากผู้ลงลายมือชื่อเขียนหนังสือไม่ได้ให้ใช้ลายพิมพ์นิ้วมือ แกงใดหรือเครื่องหมายอื่นทำนองเดียวกันลงในเอกสารแทนการลงลายมือชื่อ และต้องมีพยานลงลายมือชื่อรับรองลายพิมพ์นิ้วมือนั้น อย่างน้อยสองคน ก็เสมอกับการลงลายมือชื่อแล้ว( ป.พ.พ.มาตรา 9 วรรคสอง)
สำหรับเรื่องกู้ยืมนั้นมีรายละเอียดอีกเยอะครับในทางปฎิบัติเพราะเจ้าหนี้ส่วนมากจะไม่ยอมให้กู้ง่ายๆ คือ ต้องให้ผู้ให้กู้หาหลักประกันหรือคนน่าเชื่อถือมาทำสัญญาค้ำประกันรับผิดอย่างลูกหนี้ร่วมอีกชั้นหนึ่งเพื่อเป็นการรับรองว่าหากลูกหนี้หนี หรือไม่มี ไม่หนี ไม่จ่าย ก็สามารถฟ้องบังคับเอากับทรัพย์สินที่นำมาทำสัญญาอีกชั้นหนึ่งหรือฟ้องเอากับคนค้ำประกันอีกชั้นหนึ่งซึ่งจะขอกล่าวในเรื่องต่อไปนะครับ
และในการฟ้องร้องบังคับคดีส่วนมากฟ้องร้องชนะแล้วได้แต่คำพิพากษาละจะทำยังไง หรือเป็นหนี้สถาบันการเงินซึ่งคิดดอกเบี้ยในอัตราที่เกินกว่าร้อยละสิบห้าและดอกทบต้นจะได้นำเสนอแยกอีกต่างหากนะครับ
   สำหรับการกู้ยืมกันนั้น ถ้าคู่สัญญาทั้งสองฝ่ายซื่อสัตย์ต่อกัน ผมมั่นใจว่าการฟ้องร้องบังคับคดีก็จะไม่เกิดขึ้นครับ และหากทุกคนใช้จ่ายอย่างระมัดระวังด้วยความเหมาะสมตามอัฒภาพและรู้จักประหยัด อดออม วางแผนกันสักนิด และรู้จักพอเพียงรับรองครับว่าจะไม่มีหนี้สินมารบกวนใจอย่างแน่นอน แต่หากมีความจำเป็นจริงๆ ที่จะต้องกู้ยืมก็ให้คิดอย่างละเอียด รอบด้านและปรึกษาผู้รู้เพื่อป้องกันความเสียหายที่จะเกิดขึ้นตามมาในอนาคต ขอให้ผู้อ่านทุกท่านอ่านอย่าได้มีหนี้ หรือใครมีหนี้อยู่ก็ขอให้หมดหนี้เร็วนะครับ สำหรับวันนี